Ελισσάβετ Τσακανίκα

«Η ιδέα της εκκοσμίκευσης στον Τύπο της οθωνικής περιόδου»

Η ανακοίνωση αυτή θα αξιοποιήσει τεκμήρια από τον Τύπο της περιόδου 1833-1863, προκειμένου να αναδείξει τον κυρίαρχο ρόλο της θρησκείας στη μετεπαναστατική κοινωνία, όπου το θρησκευτικό αίσθημα συμπλέει με τον εθνικισμό. Στην οθωνική Ελλάδα το διακύβευμα δεν είναι εκκοσμίκευση ή κληρικαλισμός, αλλά οι δυο αντιμαχόμενες ορθοδοξίες που περιέγραψε ο Παρασκευάς Ματάλας: εκείνη που εκπροσωπεί την κρατικοποίηση της ελλαδικής Εκκλησίας κι εκείνη που εκπροσωπεί την εθνικοποίηση/ελληνοποίηση της ευρύτερης ορθόδοξης κοινότητας. Καμία από τις δύο τάσεις δεν κινείται έξω από το πλαίσιο του εθνικισμού, όπως και καμία δεν επιδιώκει τον διαχωρισμό της εκκλησίας από το κράτος. Η υπαγωγή της θρησκείας στον έλεγχο του εθνικού κράτους δεν σηματοδοτεί κάποια στροφή προς την εκκοσμίκευση. Γίνεται στο όνομα της ορθοδοξίας και της ταύτισης του έθνους με την πίστη του. Μπορεί, επομένως, η θρησκεία να γίνεται αφορμή για σημαντικές διαμάχες, ωστόσο υπάρχουν ορισμένες ακλόνητες σταθερές στις οποίες οι πάντες παραμένουν προσηλωμένοι. Οι σταθερές αυτές συνθέτουν μια καθολική ερμηνεία του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος. Σε ό,τι αφορά το προεπαναστατικό παρελθόν, αποτελεί κοινό τόπο ότι το ελληνικό έθνος διασώθηκε χάρη στη θρησκεία του. Οι Έλληνες προσκολλήθηκαν σε αυτήν, πεπεισμένοι ότι η θεία πρόνοια επέβαλε την τυραννία τους από τους ασεβείς Οθωμανούς, ώστε να κερδίσουν την ψυχή τους και μια ημέρα να ελευθερωθούν. Στη θρησκεία τους χρωστούν τη διατήρηση της γλώσσας, των εθίμων και των εθνικών τους αρετών. Η Εκκλησία διεύθυνε τα ελληνικά πράγματα, όχι μόνο πνευματικώς αλλά και πολιτικώς. Διατήρησε χωρισμένα τα πρόβατα από τα ερίφια. Η θρησκεία θεωρείται επίσης συστατικό στοιχείο της γενέθλιας πράξης του ελληνικού κράτους, της Ελληνικής Επανάστασης. Ο κλήρος ύψωσε τις σταυροφόρους σημαίες, δίνοντας το παράδειγμα στον λαό, ενώ παράλληλα η μάχη υπέρ πίστεως και πατρίδος προκάλεσε τη χριστιανική αλληλεγγύη των ευρωπαϊκών λαών. Στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος η θρησκεία παραμένει εξίσου σημαντική και εγγυάται την προοπτική του για το μέλλον. Σε πείσμα των Ευρωπαίων φιλοσόφων που διατείνονται ότι η δημόσια ανατροφή, η ηθική και οι νόμοι αρκούν για να καταστήσουν τα έθνη ευδαίμονα, η επικρατούσα άποψη στην οθωνική Ελλάδα είναι ότι ο άνθρωπος είναι άνθρωπος και δεν μπορεί να υπερνικήσει τους όρους της φύσης χωρίς τον χαλινό της θρησκείας.

Βιογραφικό

Η Ελισσάβετ Τσακανίκα είναι ΕΔΙΠ του τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, του οποίου είναι απόφοιτος και διδάκτορας. Πραγματοποίησε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου όπου ολοκλήρωσε και τη μεταδιδακτορική της έρευνα με θέμα: «Χρυσή Νεολαία και αντιδυναστική γενιά: φυσιογνωμία, ιδεολογικές καταβολές και ιδεολογική εξέλιξη». Εκτός από τους «Αγωνιστές του 21 μετά την Επανάσταση», που συνιστά μια περίληψη της διδακτορικής της διατριβής, έχει εκδώσει δύο μυθιστορήματα: «Μέθοδος Πουαρώ» και «Κηφισός», αμφότερα από τις εκδόσεις Τυφλόμυγα. Εργάστηκε ως κοινωνιολόγος στη Μέση Εκπαίδευση από το 2003 ως το 2023. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα επικεντρώνονται στη μετεπαναστατική τύχη των Αγωνιστών, το μοναρχικό ιδεώδες κατά την οθωνική περίοδο και την αντιδυναστική νεολαία των ύστερων οθωνικών χρόνων. Άρθρα της έχουν δημοσιευθεί σε διεθνή περιοδικά.