Γρηγόριος Ε’ και Χατζή Χαλίλ Εφέντης: Επαναπροσεγγίζοντας τους αφορισμούς της Ελληνικής Επανάστασης

Η στάση του Οικουμενικού Πατριάρχη απέναντι στην έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης έχει αποτελέσει αντικείμενο επιστημονικών διαξιφισμών και μοχλός άσκησης ιδεολογικής ισχύος της συγκρουσιακής ιστοριοδιφίας. Για δύο αιώνες, η πλειοψηφία των δημοσιευμάτων καταλήγει σε συμπεράσματα, συμπεριλαμβάνοντας στη μεθοδολογική εξίσωση τη συνεννόηση του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’ με τον Σεϊχουλισλάμ Χατζή Χαλίλ Εφέντη, κατόπιν της οποίας ο πρώτος των Ουλεμά της Αυτοκρατορίας καθοδήγησε και έπεισε τον ορθόδοξο ποιμενάρχη να επιβάλει αφορισμό. Η συνάντηση των δύο ανδρών λειτούργησε πάντα ως εξιλαστήριος παράγοντας για τον -έξαφνα άβουλο- Πατριάρχη, ο οποίος εμφανίζεται να καταδικάζει την Επανάσταση χωρίς τη θέλησή του. Στόχος της παρούσας μελέτης είναι, κατόπιν αντιπαραβολής ελληνικών και οθωμανικών πηγών, να αποδείξει όχι μόνον ότι οι αφορισμοί αποτέλεσαν συνειδητές πολιτικές πράξεις, αλλά και ότι η εν λόγω συνάντηση μάλλον δεν συνέβη ποτέ. Μέσα από την εξέταση του πλαισίου δημιουργίας αυτού του «μυθεύματος» και της ιστοριοποίησής του, προτείνεται ένα διαφορετικό πρίσμα ερμηνείας της δράσης και της εκτέλεσης του Πατριάρχη, αλλά και της εργαλειοποίησης αυτών των παραμέτρων από την ιστοριογραφία.

Βιογραφικό

Ο Άρης Κατωπόδης είναι ιστορικός και ερευνητής του ΕΚΠΑ με ειδίκευση στην Ιστορία του Νέου Ελληνισμού. Τα ακαδημαϊκά του ενδιαφέροντα σχετίζονται με την Ιστορία της Ορθόδοξης και Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, την ιστορία των Ιδεών και του Πνεύματος, καθώς και την ιστορία των μυστικών εταιρειών. Ως Ιστορικός Σύμβουλος και Project Manager της εταιρείας ανάπτυξης ψηφιακών εφαρμογών PostScriptum, ασχολείται με τον συγκερασμό ιστορίας και σύγχρονων τεχνολογιών και τη διάδοση του πολιτισμού μέσω ψηφιακών εργαλείων, ενώ έχει αναλάβει υπεύθυνος της Μελέτης για τη δημιουργία του πρώτου ενιαίου ψηφιακού πολιτιστικού αποθετηρίου των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Είναι συγγραφέας διαφόρων μελετών, καθώς και της επιστημονικής μονογραφίας «Όψεις της Ιστορίας του Ελληνικού Τεκτονισμού». Έχει υπάρξει συμμέτοχος σε Συνέδρια και άτακτος επισκέπτης εισηγητής σε τμήματα του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς και μέλος ή υπεύθυνος ερευνών σε πλήθος Αρχείων ανά την Ελλάδα. Είναι ο δημιουργός της πρώτης ψηφιακής-μουσειακής έκθεσης του ΕΚΠΑ με θέμα τους παράλληλους βίους του Ιωάννη Καποδίστρια και του Ιωάννη Δομπόλη. Συμμετέχει δε ως σεναριογράφος και ιστορικός σύμβουλος σε επιστημονικές παραγωγές και ντοκιμαντέρ στη Δημόσια και Ιδιωτική τηλεόραση.